ในพืชกัญชา มีสารอยู่มากมาย ที่ให้ทั้งคุณประโยชน์ และเป็นได้ทั้งโทษ ในเวลาเดียวกัน บทความนี้เราจะมาพูดถึงสารสำคัญต่างๆ ที่อยู่ในพืชกัญชา โดยในพืชกัญชานั้น มีสารสำคัญมากมายกว่า 400 ชนิด ที่ยังศึกษาไม่หมด โดยสารสำคัญที่เราจะมานำเสนอให้ทุกคนได้รู้จัก และทำความเข้าใจไปพร้อมกัน นั่นก็คือสาร ที่อยู่ในกลุ่ม แคนนาบินอยด์ (Cannabinoid) เป็นกลุ่มสารที่พบในพืชกัญชา ที่มีสารหลายตัวที่สำคัญ และ 2 ชนิดที่มีความสำคัญเพราะได้รับการศึกษาทางการแพทย์ มาอย่างมากมายจากหลากหลายประเทศที่ให้ความสนใจในเรื่องนี้ นั่นก็คือสาร Tetrahydrocannabinol ( THC ) และ Cannabidiol ( CBD ) ที่พบได้ทั้งพืชกัญชา และพืชกัญชง แต่โดยส่วนมากแล้ว พืชต้นกัญชงจะมีสาร CBD มากกว่า ในขณะที่สาร THC จะพบมากในต้นกัญชา อีกทั้งพืชกัญชาแต่ละพันธุ์ จะมีระดับสาร THC และสาร CBD แตกต่างกัน ในขณะเดียวกัน เทคนิคการปลูกก็มีผลต่อระดับสารเหล่านี้ด้วยเช่นกัน
THC และ CBD ในพืชกัญชา คืออะไร ?
ในพืชกัญชานั้น มีสารทั้ง 2 ชนิดอยู่ ซึ่งตอนแรกค้นพบ THC ก่อน และภายหลังจึงรู้จัก CBD คือทั้งสองชนิดนี้คล้ายคลึงกันมากๆ (แต่มันให้ผลลัพธ์ต่างกัน) อธิบายตามหลักวิทยาศาสตร์ก็คือ ทั้งสองประกอบด้วย คาร์บอน 21 อะตอม ไฮโดรเจน 30 อะตอม และอ็อกซิเจน 2 อะตอม แต่ที่มันต่างกันก็เพราะ การเรียงตัวของอะตอม ที่ไม่เหมือนกันนั่นเอง
ในอดีตนั้น เมื่อมนุษย์ได้รู้จักการสูบกัญชา พวกเขาก็ได้เข้าใจว่าพืชกัญชาทำให้ผ่อนคลาย หรือ เก็ทไฮ ได้ตั้งแต่ยังไม่รู้จักสารต่างๆในตัวของพืชกัญชา พอภายหลังรู้ว่ามีส่วนประกอบของสาร THC ก็เริ่มเข้าใจแล้วว่า สารพวกนี้แหละทำให้ผ่อนคลาย และยังมีผลต่อระบบประสาท แต่พอได้ศึกษาไปอีก ก็พบว่ามีสาร CBD อีกตัว ที่ช่วยให้ผ่อนคลายเหมือนกัน แต่สารนี้ไม่ส่งผลให้ เก็ทไฮ แต่อย่างใด แต่ยิ่งพอศึกษาไปเรื่อยๆ ทั้งการปริมาณ (Dose) ของสาร CBD ให้มากขึ้นไปอีก ก็พบว่าเจ้าสารพวกนี้มันแทบไม่มีผบข้างเคียงต่อร่างกายของมนุษย์
แต่สารที่มีผลข้างเคียงที่ชัดเจนเลยก็คือสาร THC โดยอาการที่สามารถพบได้ มีตั้งแต่อาการปากแห้ง กระหายน้ำ หัวใจเต้นรัว ตอบสนองช้า ตาแดง หรือความทรงจำลดลง อาการเหล่านี้ล้วนเป็นผลของการได้รับสาร THC ที่มากเกินไปนั่นเอง
การทำงานของ แคนนาบินอยด์ (Cannabinoid; CB)
แคนนาบินอยด์ หรือ (Cannabinoid; CB) ในร่างกายของเรานั้น มันจะทำงานก็ต่อเมื่อผสานเข้ากับ ตัวรับแคนนาบินอยด์ หรือ Cannabinoid rece[tor type 2 (CB2R) ในร่างกายเรา เช่น แคนนาบินอยด์ในสมอง ถ้าร่างกายผลิตมันได้อย่างเหมาะสม ก็จะช่วยให้คลายความกังวล ลดความเศร้า ทีนี้น่าจะพอเข้าใจกันแล้วว่าทำไมมนุษย์สูบกัญชาแล้วจึงได้รับผลของแคนนาบินอยด์ เพราะมนุษย์เราก็ผลิตได้บางส่วน และมีตัวรับอยู่ในร่างกายของทุกๆ คนนั่นเอง
ระบบกัญชาในร่างกายมนุษย์ ?
สารสำคัญหลายชนิดในพืชกัญชา Cannabinoids และ ระบบ Endocannabinoids ได้ถูกนำมาศึกษาเพื่อประโยชน์ในการรักษาอาการผิดปกติ และโรคหลายชนิด การค้นพบที่สำคัญ คือการค้นพบ Endocannabinoid systems ซึ่งเป็นระบบกุญแจสำคัญที่ปลดล็อคการนำสารเข้าสู่ร่างกาย ซึ่งจะช่วยเพิ่มความก้าวหน้าในการใช้สารกลุ่มนี้เพื่อป้องกัน และรักษาความปกติต่างๆ ทางสมองได้ดียิ่งขึ้น รวมทั้งช่วยให้นักวิทยาศาสตร์ สามารถเข้าใจกลไกการออกฤทธิ์ของสารกัญชาในกลุ่มนี้ได้มากขึ้นอีกด้วย
ระบบ Endocannabinoid system (ECS) เป็นระบบทาง สรีรวิทยาที่พบทั่วไปในร่างกาย ทั้งในระบบประสาทส่วนกลางและระบบส่วนปลาย โดย ECS นั้น มีบทบาทสำคัญต่อการควบคุมการทำงานทั้งหมด มีบทบาทสำคัญในการควบคุมสมดุลของพลังงานในร่างกาย ผ่านทางการควบคุมของระบบประสาทส่วนกลางในส่วนของการกินอาหาร และผ่านทางการควบคุมของระบบส่วนปลายต่อการสร้างไขมัน ระบบกัญชาในมนุษย์ มีอยู่ทั่วร่างกายที่ทำให้เรา สามารถดูดซึมกัญชาเข้าสู่ช่องทางต่างๆได้อย่างรวดเร็ว เช่น
- สมอง : ส่งผลต่อการทำงาน การกิน ความวิตกกังวล การเรียนรู้ และควาทรงจำ
- เซลล์ผิวหนัง : เซลล์ต่อมเหงื่อ , รูขุมขน , เมลาโนไซต์ , มาสต์เซลล์ , ไฟโบรบลาส , ซีโบไซต์ , มีตัวรับเอนโดแคน นาบินอยด์ที่แตกต่างกัน
- ลำไส้ : ตัวรับ cannabinoid ภายในลำไส้จะยับยั้งการบีบตัว เสริมการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร และช่วยเพิ่มการทำงานการกินอาหาร ลดอาการของโรคลำไส้อักเสบ โรคลำไส้แปรปรวน และโรคอ้วน
- ดวงตา : เรตินา ในดวงตา cannabinoids มีฤทธิ์ป้องกันระบบประสาทต่อจอประสาทตา ลดหลอดเลือดตีบตาในดวงตา และลดการอักเสบในประสาทตา
- ระบบประสาทการนอน : ผลวิจัยชี้ชัด cannabinoids สามารถปรับปรุงคุณภาพการนอนหลับ ลดการรบกวน การนอนหลับ และทำให้หลับลึก และเร็วขึ้น
- ทางเดินหายใจ : พืชกัญชาจะถูกดูดซึมผ่านโพรงจมูกอย่างรวดเร็ว และช่วยขยายหลอดลม เปิดทางเดินหายใจให้ดีขึ้น ลดการอีกเสบในโรคหอบหืด
THC และ CBD สารประกอบสำคัญของ Cannabinoids
สารประกอบ cannabinoids ที่อยู่ในกัญชาสามารถใช้ในการรักษาโรคได้ โดยสารที่ออกฤทธิ์หลักที่นำมาใช้ในทางการแพทย์ คือ delta-9-Tetrahydrocannabinol (THC) ที่ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาท และ cannabidiol (CBD) ที่ไม่มีฤทธิ์เสพติด สารประกอบ cannabinoids ออกฤทธิ์ผ่าน cannabinoid receptor หลัก 2 ชนิด คือ CB1 receptor ซึ่งพบมากในสมองและร่างกาย มีความสัมพันธ์กับการตัดสินใจ ความจำ ความเข้าใจ อารมณ์ การรับรู้ความปวดและการเคลื่อนไหว ส่วน CB2 receptor พบที่ระบบภูมิคุ้มกัน และระบบประสาทส่วนปลาย ม้าม ทอนซิล ต่อมไทมัส กระดูก ผิวหนัง และเลือด monocyte, macrophages, B-cells และ T-cells
CB1
CB1 นั้นจะพบอยู่ในสมองและไขสันหลังส่วน Cortex, nucleus accumbens, basal ganglia, hypothalamus, cerebellum, hippocampus, amygdala and spinal cord ปอด เส้นเลือด กล้ามเนื้อ ทางเดินอาหาร ไขมัน และอวัยวะเพศ
การจับของ endocannabinoid ที่ CB1 receptor ในระบบประสาทส่วนกลางจะมีบทบาทต่อการควบคุมการกินอาหาร ความอิ่ม ความเจ็บปวด ความจำ การติดยา และการเคลื่อนไหว นอกจากนี้ การจับของ endocannabinoid ที่ CB1 receptor ที่อวัยวะรอบนอก เช่น ตับ กล้ามเนื้อ ทางเดินอาหาร เนื้อเยื่อไขมัน และ Islets of Langerhans ของตับอ่อน มีบทบาทต่อการควบคุมกระบวนการ เมแทบอลิซึม ของไขมันและกลูโคส เพื่อรักษาสมดุลของพลังงานในร่างกาย
CB2
CB2 พบในอยู่ในเซลล์เกลีย (Glial cell) ของสมองซึ่งทํางานร่วมกับเซลล์ประสาท ส่วนอวัยวะที่มีทั้ง CB1 และ CB2 ประกอบด้วย ก้านสมอง ระบบภูมิคุ้มกัน ตับ ไขกระดูก และตับอ่อน การจับของ endocannabinoid ที่ CB2 receptor ในระบบภูมิคุ้มกัน ไม่มีบทบาทควบคุมการกินอาหาร แต่มีผลควบคุมการหลั่ง cytokine ในระบบภูมิคุ้มกัน